ნევროზი თუ შფოთვითი აშლილობა? რა არის სხვაობა?

როდესაც მენტალურ ჯანმრთელობაზე ვსაუბრობთ, ხშირად გვესმის ტერმინები “ნევროზი” და “შფოთვითი აშლილობა”. ბევრს გვერევა ეს ორი ცნება, თუმცა რეალურად შფოთვითი აშლილობა არის ნევროზის ერთ-ერთი ფორმა – როგორც ვაშლი არის ხილის ერთ-ერთი სახეობა. ნევროზი არის უფრო ფართო ცნება, რომელიც მოიცავს სხვადასხვა ტიპის ემოციურ და მენტალურ მდგომარეობებს, რომელთაგან ერთ-ერთია შფოთვითი აშლილობა.

თუ ამ სტატიას კითხულობ, ალბათ ცდილობ გაერკვე იმაში, რაც შენს გონებასა და სხეულში ხდება. შესაძლოა გსმენია ეს ტერმინები და გაინტერესებს, რას ნიშნავს ისინი – და რაც მთავარია, რას ნიშნავს ეს შენთვის.

დავიწყოთ ყველაზე მნიშვნელოვანით: არც ნევროზი და არც შფოთვა არ არის დაავადება. წარმოიდგინე, რომ ხელი მოიტეხე – ეს ხომ არ არის დაავადება? ეს არის მდგომარეობა, რომელიც სწორი მოვლით აუცილებლად გაივლის. როდესაც ხელს იტეხავ, არ პანიკიანდები იმაზე ფიქრით, რომ რაღაც საშინელი და განუკურნებელი დაგემართა. იცი, რომ უბრალოდ გჭირდება თაბაშირი, მოსვენება და დრო. იცი, რომ ამ პერიოდში არ უნდა აწიო სიმძიმე და არ უნდა დატვირთო დაზიანებული ხელი. ზუსტად ასევეა ნევროზიც და მისი ერთ-ერთი ფორმა, შფოთვითი აშლილობა – ესენი არის დროებითი მდგომარეობები, რომლებიც საჭიროებს სწორ მიდგომას, მოვლას და გაგებას.

მნიშვნელოვანია გავიგოთ, რითი განსხვავდება ნევროზი სხვა მენტალური მდგომარეობებისგან. ეს შედარება დაგეხმარება დაინახო, რომ ნევროზი, მიუხედავად იმისა რომ მძიმედ განიცდება, არის გაცილებით უფრო მართვადი მდგომარეობა:

– როცა ადამიანს აქვს ფსიქოზური მდგომარეობა (მაგალითად შიზოფრენია), მას შეიძლება ჰქონდეს ჰალუცინაციები ან დელუზიები – ანუ კარგავს რეალობის აღქმას. ნევროზის დროს კი შენ ზუსტად იცი რა არის რეალური და რა – არა, უბრალოდ გაძლიერებულად რეაგირებ მოვლენებზე.

– გუნება-განწყობის აშლილობები, როგორიცაა დეპრესია ან ბიპოლარული აშლილობა, ცვლიან შენს ძირითად ემოციურ მდგომარეობას ხანგრძლივი დროით. ნევროზის დროს კი შენი ემოციები რეაგირებენ კონკრეტულ სიტუაციებზე და სტრესზე, და შეგიძლია ისწავლო მათი მართვა.

– კოგნიტური აშლილობები, როგორიცაა დემენცია, აზიანებს აზროვნებისა და მეხსიერების უნარს, პრობლემების გადაჭრის და ინფორმაციის დამუშავების შესაძლებლობას. ნევროზის დროს კი შენი ინტელექტუალური და კოგნიტური ფუნქციები სრულად შენარჩუნებულია.

– განვითარების აშლილობები, როგორიცაა აუტიზმის სპექტრი, არის თანდაყოლილი მდგომარეობები, რომლებიც გავლენას ახდენს ადამიანის განვითარებაზე ბავშვობიდან. ნევროზი კი ვითარდება ცხოვრების განმავლობაში და შექცევადია.

– კვებითი აშლილობები მოიცავს სერიოზულ დარღვევებს კვებით ქცევაში. ნევროზის დროს კი, მიუხედავად იმისა რომ შეიძლება გქონდეს მადის ცვლილება სტრესის გამო, ეს არ არის მთავარი პრობლემა.

– დამოკიდებულების აშლილობები (ადიქციები) მოიცავს ქიმიურ ან ქცევით დამოკიდებულებებს. ნევროზი არ არის დამოკიდებულების ფორმა და არ საჭიროებს დეტოქსიკაციას.

– დისოციაციური აშლილობები იწვევს პიროვნების გახლეჩას ან რეალობიდან მოწყვეტას. ნევროზის დროს კი შენი პიროვნება რჩება მთლიანი და რეალობასთან კავშირი შენარჩუნებულია.

– ყურადღების დეფიციტისა და ჰიპერაქტიურობის სინდრომი (ADHD) უკავშირდება ყურადღების კონცენტრაციის და იმპულსების კონტროლის თანდაყოლილ სირთულეებს. ნევროზი კი არ არის დაკავშირებული ამ ტიპის სირთულეებთან.

ეს განსხვავებები გვიჩვენებს, რომ ნევროზი განსხვავდება სხვა მდგომარეობებისგან, რადგან:

– არ არღვევს რეალობის აღქმას და შეფასებას

– არ ცვლის შენს პიროვნებას ძირეულად

– არ არის თანდაყოლილი მდგომარეობა

– არ საჭიროებს მუდმივ მედიკამენტოზურ მკურნალობას

– არ იწვევს შეუქცევად ცვლილებებს

– არ აზიანებს შენს ინტელექტუალურ შესაძლებლობებს

– ექვემდებარება სრულ გამოჯანმრთელებას სწორი მიდგომით

ეს ნიშნავს, რომ მიუხედავად იმისა, რომ ნევროზი და შფოთვა მძიმე გამოცდილებაა, ის არის მდგომარეობა, რომლის სრულად დაძლევაც შესაძლებელია სწორი გაგებითა და მიდგომით.

ნევროზს შეუძლია სხვადასხვანაირად გამოავლინოს თავი შენს ცხოვრებაში. ზოგჯერ ის მოდის როგორც მუდმივი შფოთვა და წუხილი, ზოგჯერ გვაიძულებს გავიმეოროთ გარკვეული მოქმედებები ან აზრები რომ თავი უკეთ ვიგრძნოთ. ზოგჯერ კი გვიჩნდება ძლიერი შიშები კონკრეტული საგნების ან სიტუაციების მიმართ. ხშირად ნევროზი თავს იჩენს ფიზიკური სიმპტომებითაც – თავის ტკივილით, კუჭის პრობლემებით ან სხვა ფიზიკური შეგრძნებებით, რომლებსაც სამედიცინო მიზეზი არ აქვთ. ზოგჯერ კი ემოციური სტრესი იმდენად ძლიერია, რომ შეიძლება გამოიწვიოს დროებითი პარალიზი ან მგრძნობელობის დაკარგვა – ამას ჰისტერიულ ან კონვერსიულ რეაქციებს ვუწოდებთ.

მოკლედ რომ ჩამოვწეროთ, ნევროზის ძირითადი ფორმებია:

– შფოთვითი აშლილობები

– ობსესიურ-კომპულსიური ქცევები

– ფობიები

– ფსიქოსომატური რეაქციები

– ჰისტერიული (კონვერსიული) აშლილობა

– სომატიზაციის აშლილობა

შფოთვითი აშლილობა, რომელიც ნევროზის ყველაზე გავრცელებული ფორმაა, თავადაც სხვადასხვანაირად ვლინდება. ზოგ ადამიანს უჩნდება მუდმივი წუხილი ყოველდღიურ საკითხებზე – ამას გენერალიზებულ შფოთვით აშლილობას ვუწოდებთ. სხვებს აქვთ უეცარი, ინტენსიური შიშის შეტევები – პანიკური შეტევები. ზოგს უჭირს სახლიდან გასვლა ან ღია სივრცეებში ყოფნა – ეს არის აგორაფობია. ბევრისთვის განსაკუთრებით რთულია სოციალური სიტუაციები და ადამიანებთან ურთიერთობა, ზოგს კი აქვს კონკრეტული შიშები – სიმაღლის, დახურული სივრცეების ან სხვა რამის. არის შემთხვევები, როცა ადამიანს უჭირს საყვარელი ადამიანებისგან განშორება და ამაზე გადაჭარბებულად წუხს.

მოკლედ, შფოთვითი აშლილობის ძირითადი ტიპებია:

– გენერალიზებული შფოთვითი აშლილობა (მუდმივი წუხილი)

– პანიკური აშლილობა (უეცარი შიშის შეტევები)

– აგორაფობია (ღია სივრცეების შიში)

– სოციალური შფოთვა (სოციალური სიტუაციების შიში)

– სპეციფიკური ფობიები (კონკრეტული შიშები)

– სეპარაციული შფოთვა (განშორების შიში)

ახლა მოდი გავიგოთ, როგორ მუშაობს შფოთვა შენს სხეულში. წარმოიდგინე, რომ გაქვს ჭურჭელი, რომელშიც სტრესი გროვდება. დღის განმავლობაში ამ ჭურჭელში სხვადასხვა წყაროდან ჩაედინება სტრესი:

– სამსახურის პრობლემებიდან

– ურთიერთობებიდან

– წარსული გამოცდილებებიდან

– ბავშვობის ტრავმებიდან

– ყოველდღიური წვრილმანებიდან

– ფიზიკური დაღლილობიდან

– ცუდი ძილიდან

– გარემო ფაქტორებიდან (ხმაური, დაძაბულობა)

– და რაც მთავარია – თავად შფოთვაზე წუხილიდან

ჩვეულებრივ პირობებში, ეს ჭურჭელი თავისით იცლება დასვენებისა და რელაქსაციის დროს. მაგრამ როცა მეტი სტრესი შედის, ვიდრე გამოდის, ჭურჭელი იწყებს გადმოღვრას – და ეს გადმოღვრა არის ის, რასაც შენ გრძნობ როგორც შფოთვის სიმპტომებს.

ამ დროს შეიძლება გამოცადო სხვადასხვა სიმპტომები:

• გულისცემის აჩქარება
• სუნთქვის გაძნელება
• თავბრუსხვევა
• ოფლიანობა
• კუნთების დაძაბულობა
• საკუთარი თავის ან გარემოს არარეალურად აღქმა (დეპერსონალიზაცია და დერეალიზაცია)
• უძილობა
• შფოთვითი აზრები
• კონცენტრაციის გაძნელება

განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია გესმოდეს, რომ დეპერსონალიზაცია და დერეალიზაცია – ანუ როცა საკუთარი თავი ან გარემო არარეალური გეჩვენება – არის უბრალოდ შფოთვის ერთ-ერთი სიმპტომი და არა ცალკე აშლილობა (თუ, რა თქმა უნდა, არ გრძელდება ხანგრძლივი დროით). ეს არის შენი ტვინის დამცავი რეაქცია ძლიერ სტრესზე და გაივლის, როგორც სხვა სიმპტომები, როცა სტრესის დონე დაიწევს.

თანაც საინტერესო ის არის რომ სტრესის დონის დასაკლებად მარტივი გზა არის.  ჯერ გავიგოთ რატომ გადაივსო?  იმიტომ რომ ოდნავ მეტიც, თუნდაც 0,5%-ით მეტიც რომ ჩაედინებოდეს ვიდრე გაედინება სტრესი, მაშინ დროთა განმავლობაში აივსება და დაიწყებს გადმოღვრას.  და შენ იგრძნობ სიმპტომებს.  ამ მდგომარეობაში ცუდად გრძნობ თავს.

მაგრამ თუ ისწავლი გზას რომ ეს მეტობა შეცვალო დაცლის სასარგებლოდ, ანუ თუნდა 0,5%-ით მეტი იცლებოდეს სხეულიდან ვიდრე ივსება, მაშინ დროთა განმავლობაში გაივლის.

თითქოს, თუკი სტრესის ნაკადებს მოუვლი, ცოტა ხნით მაინც, როგორც ხელის მოტეხილობის დროს უვლის ხელს, თაბაშირში ჩასვამ – დრო გავა და შეხორცდება.  ასეა ნევროზიც, და შფოთვითი აშლილობის ნებისმიერი ფორმაც.  თუკი სხეული დაიცლება სტრესისგან, მაშინ კარგად გახდები.  დროში. რაც არ უნდა იყოს.

ერთადერთი პრობლემა ის არის რომ არასწორად გვასწავლეს და ჩვენ არ ვუვულით ნევროზს როგორც ხელს მოვუვლიდით.  როცა ხელი გვაქვს მოტეხილი არავინ გთხოვს აწიო მძიმე თაბაშირიანი ხელით, მაგრამ ნევროზის “თაბაში” უხილავია და არავინ ითვალისიწნებს.  მათ შორის არც შენ.

და აბა როგორ შეხორცდება რამე?  მხოლოდ გამაყუჩებლების დალევა არ უშველის.

არ არის საჭირო ცხოვრებაში ყველა პრობლემის მოგვარება, რომ უკეთ იგრძნო თავი. მთავარია:

1. გაიგო, რომ ეს დროებითი მდგომარეობაა (როგორც მოტეხილი ხელი)
2. ისწავლო სტრესის გამოშვების ეფექტური გზები
3. შეწყვიტო შფოთვა თავად შფოთვის გამო

სწორედ ამიტომ არის ასეთი ეფექტური კოგნიტურ-ბიჰევიორული თერაპია (CBT) – ის გეხმარება სხვანაირად შეხედო შენს მდგომარეობას და გასწავლის პრაქტიკულ მეთოდებს მის სამართავად.

მთავარია გახსოვდეს: შენ არ ხარ “გაფუჭებული” ან “დაზიანებული”. შენი სხეული და გონება ზუსტად ისე მუშაობს, როგორც საჭიროა – უბრალოდ ამ მომენტში ცოტა გადატვირთულია. და როგორც მოტეხილი ხელი შეხორცდება სწორი მოვლით, ასევე გაივლის ეს მდგომარეობაც სწორი მიდგომით.

მართალია, ეს ყველაფერი მარტივად ჟღერს, მაგრამ როგორ უნდა მოახერხო პრაქტიკაში? რა არის ის “სწორი მიდგომა”, რომელიც დაგეხმარება?

სწორედ ამიტომ შევქმენი სრული ონლაინ კურსი, რომელიც შენ დაგეხმარება:

• გაიგო შენი მდგომარეობის მექანიზმები სიღრმისეულად
• ისწავლო პრაქტიკული მეთოდები სტრესის მართვისთვის
• დაძლიო შფოთვა და პანიკური შეტევები
• გქონდეს კონკრეტული სტრატეგია ნებისმიერი სიტუაციისთვის

კურსი მოიცავს 50-ზე მეტ ვიდეო გაკვეთილს და 27 პრაქტიკულ სავარჯიშოს, რომლებიც დაგეხმარება გაიარო ეს გზა ნაბიჯ-ნაბიჯ. ეს არ არის უბრალოდ თეორია – ეს არის პრაქტიკული გზამკვლევი, რომელმაც უკვე დაეხმარა ასობით ადამიანს დაებრუნებინათ სიმშვიდე და კონტროლი საკუთარ ცხოვრებაზე.

მზად ხარ დაიწყო შენი გამოჯანმრთელების გზა? შემოგვიერთდი კურსზე და გადადგი პირველი ნაბიჯი უკეთესი ცხოვრებისკენ.